Jak urządzić wnętrze inspirowane stylem art deco? 

Styl art deco – esencja estetyki lat 20. XX stulecia – znów cieszy się wielkim zainteresowaniem architektów wnętrz i inwestorów. Być może głównie z tego względu, że wczesne produkty tej epoki skończyły niedawno 100 lat, a więc w ramach typowej nomenklatury uchodzą już za antyki. Poznajcie historię tego fascynującego kierunku i zobaczcie, jak włączać jego charakterystyczne elementy do swoich aranżacji. 

Historia art deco. Kulturowe, społeczne i technologiczne podstawy 

Okres świetności stylu art deco przypadał na lata 1919 – 1939, a więc na epokę szalonego dwudziestolecia międzywojennego. Był to nurt totalny – popularny tak w Stanach Zjednoczonych, jak i Europie, obejmujący nie tylko architekturę wnętrz i architekturę bryły (ze szczególnym uwzględnieniem drapaczy chmur, kin, tzw. pałaców filmowych, oraz centrów handlowych, które stały się właściwie ówczesnymi odpowiednikami katedr), ale także projektowanie ubrań, biżuterii, samochódów, pociągów, statków oraz przedmiotów codziennego użytku, jak np. radia czy odkurzacze. Art deco było jednocześnie szalenie luksusowe, wręcz ekstrawaganckie, i bardzo nowoczesne – optymistyczne i radośnie wylewne, wyrażające głęboką wiarę w postęp społeczny i techniczny. Choć może to zabrzmieć nieco paradoksalnie, styl ten pozostał taki po dziś dzień, przeszło 100 sto lat później. 

Wiemy, że człowiek nigdy nie jest zadowolony z tego, co niezbędne, a to, co zbędne, jest zawsze potrzebne… W przeciwnym razie musielibyśmy pozbyć się muzyki, kwiatów i perfum. 

Paul Follot, projektant wnętrz epoki art deco 

Nazwa „art deco” wywodzi się z języka francuskiego: od art, czyli sztuki, i décoratif, czyli dekoracyjny, ale nie w znaczeniu „ozdobny” bądź „zdobniczy”, lecz „związany z dekorowaniem wnętrz”. Termin zawdzięczamy zorganizowanej w 1925 roku Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej i Wzornictwa w Paryżu (Exposition internationale des arts decoratifs et industriels modernes). Jego geneza jest jednak znacznie wcześniejsza, bo sięga roku aż 1875. Sformułowanie arts décoratifs wymyślili wytwórcy mebli, tekstyliów i innych elementów wyposażenia wnętrz. Chcieli oni w ten sposób wyrazić swoje niezadowolenie z powodu przyznawanego im do tej porty statusu „zwykłych rzemieślników” i podkreślić aspiracje do traktowania na równi z malarzami czy rzeźbiarzami. Status, o których walczyli, ostatecznie osiągnęli na początku XX wieku, a niebagatelną w tym rolę odegrało założone w 1901 roku w Paryżu Stowarzyszenie Artystów Dekoracji (Société des artistes decorateurs), w którego skład wchodzili m.in. Eugène Grasset i Hector Guimard, Francis Jourdain, Maurice Dufrêne, Paul Follot i Pierre Chareau. To właśnie wyłonienie się nowej grupy artystów-dekoratorów, którym przysługiwały takie same prawa autorskie jak np. przedstawicielom sztuk plastycznych, stworzyło podwaliny do tak niewiarygodnej ekspansji nowego kierunku projektowego. 

Inne kluczowe czynniki, z których wyłoniło się art deco, to:

• Poszukiwanie przeciwwagi dla „klasycznej” secesji. Twórcy epoki art deco sprzeciwiali się typowemu dla secesji brakowi dyscypliny przestrzennej. Fascynacja motywami roślinnymi, wbrew spotykanej czasami opinii, wcale nie przeminęła, ale przybrała wówczas zupełnie inną, bardziej rygorystyczna stylistykę. I chociaż już w secesji zaczęto projektować z myślą o masowym odbiorcy, dopiero w okresie art deco wypracowano design, który współgrał z założeniami taśmowej produkcji przemysłowej i rodzącego się wpływu mass mediów. Nowoczesne projektowanie miało uwzględniać oddziaływanie przedmiotów na fizyczne i społeczne otoczenia człowieka. Na założenia te nakłada się jednak pewna sprzeczność, bo ulubione materiały (o czym niżej) art deco były niesłychanie drogie i na pewno niedostępne dla „zwykłego śmiertelnika”. 
• Uwielbienie dla secesji wiedeńskiej. Architekci wiedeńskiej secesji, zwłaszcza Josef Hoffmann i jego Pałac Stoclet w Brukseli, mieli ogromny wpływ na ukształtowanie się estetyki art deco. Geometryczne bryły, symetria, proste linie połączone z misternie rzeźbionym ornamentem i bogatym wnętrzem zostały przeniesione z wiedeńskiej secesji do art deco niemalże 1:1. 
• Zainteresowanie kubizmem. Tak znamienne dla art deco zgeometryzowanie i dążenie do syntetycznego ujmowania form to w dużej mierze zasługa także koncepcji estetycznych i twórczości Georgesa Braque’a i Pablo Picasso. 
• Zachwyt nad fowizmem. Z fowizmu, a więc z twórczości takich artystów jak André Derain czy Henri Matisse, wprowadzono do art deco przede wszystkim jaskrawą paletę kolorystyczną.
• Popularność baletów rosyjskich. Egzotyczne scenografie Leona Baksta: eksplozja kolorów, zderzanie kontrastujących odcieni czy motywy kwiatowe znalazły kontynuujące i odbicie w typowych dla art deco tapicerkach meblowych, dywanach, parawanach, tapetach i tkaninach. 
• Podziwianie estetyki Bliskiego i Dalekiego Wschodu. Na art deco wyraźnie oddziaływały egzotyczne style Chin, Japonii, Indii, Persji czy Starożytnego Egiptu. 
• Ekscytacja nowinkami technicznymi. Art deco natychmiast przyswajało i adaptowało do swoich potrzeb najnowsze osiągnięcia inżynieryjne: zbrojony beton, aluminium, stal nierdzewną, chromowanie, nowe metody produkcji szkła płaskiego czy bakelit, czyli wczesną formę plastiku. 

Urządzanie mieszkania w duchu art deco 

Wzory art deco 

Odważne, geometryczne, symetryczne, powtarzające się – a jednocześnie płynne, jakby uchwycone w ruchu lub tańcu – wzory to prawdopobnie najlepiej rozpoznawalne elementy stylu art deco. Wachlarz powszechnie wykorzystywanych motywów był bardzo szeroki. 

• kształty trapezowe;
• wzory zygzakowate;
• szewron (Chevron, w kształcie litery „V”, inaczej splot skośny lub łamany);
• wzory schodkowe (stepped);
• „zamiatające” krzywe:
• rozbłyski słońca (sunburst);
• trójkąty;
• muszle i łuski; 
• stylizowana dzika przyroda;
• zmysłowe, często abstrakcyjne, postacie kobiece. 

Wzory art deco wspaniale prezentują się na tapetach, tapicerkach i innych tekstyliach: narzutach, poduszkach czy zasłonach. 

Kolory art deco 

Kolory epoki art deco są uderzające i odważne. Często łączy się je ze sobą w niekonwencjonalny sposób oraz wzbogaca błyszczącymi: złotymi, srebrnymi, chromowanymi lub czarnymi akcentami. Ulubione kolory art deco to jasne, nasycone i głębokie czerwienie, zielenie, żółcie, błękity i róże. Ale w stylu tym nie brakuje także ładniejszych tonów, zwłaszcza kremowych i beżowych. 

Materiały art deco 

Materiały art deco najlepiej opisują dwa słowa: rzadkie i drogie. Z upodobaniem sięgano po takie tworzywa jak: heban, mahoń, zebrano (gatunek drewna pozyskiwany z afrykańskich drzew z rodziny brezylkowatych), kość słoniowa, srebro, złocony brąz, skóra rekina, skóra zebry, lawinit (stop metali z domieszką piasku i siarki, potocznie zwany sztucznym lub czarnym marmurem), jedwab i aksamit. A pośród tego niewiarygodnego przepychu połyskiwały nierdzewna stal, chrom, szkło i lakier. Oczywiście współcześnie mało kto mógłby (i chciałby) na takie wykończenie sobie pozwolić. Urządzając wnętrze inspirowane stylem art deco, zawsze warto jednak stawiać na materiały wysokiej jakości, charakteryzujące się znakomitym wykonaniem.

Meble art deco 

Meble epoki art deco to odświeżone i unowocześnione warianty tradycyjnych francuskich stylów meblarskich (Ludwik XIV, Ludwik XVI, Ludwik Filip) oraz secesyjnych projektów Louisa Majorelle’a , Charlesa Plumeta i innych producentów. Prawdopodobnie najwybitniejszy projektant mebli art deco, Émile-Jacques Ruhlmann, twierdził, że każdy mebel musi być zaprojektowany inaczej, w zależności od funkcji pomieszczenia. Na przykład fotel do salonu powinien być przyjazny, krzesło biurowe wygodne, a siedzisko w sypialni zmysłowe. Dość typową cechą mebli art deco było ukrywanie struktury konstrukcyjnej (szkieletu) w taki sposób, aby całość sprawiają wrażenie, jakby wykonano ją z jednego kawałka materiału lub drewna. Gdy chcemy wprowadzić do swojego wnętrza nutę art deco, generalnie stawiajmy na duże meble o opływowej, zaokrąglonej sylwetce, ale z bardziej kanciastymi, inspirowanymi kubizm narożnikami. 

Oświetlenie art deco 

Obok geometrycznych wzorów, to właśnie przepiękne lampy stanowią chyba najszerzej rozpowszechniony w masowej świadomości wyróżniki wnętrz w stylu art deco. Stawiajmy na:

• Oprawy o czystych, aerodynamicznych, nowoczesnych liniach i sylwetkach z minimalnymi detalami.
• Oprawy z kloszami z trawionego szkła lub chromu o schodkowych lub wydłużonych kształtach, które przedstawiają drapacze chmur. 
• Klosze o rozkloszowanych kształtach zasłaniających żarówki.