Etażerka, gerydon, berżera… i inne trudne pojęcia wnętrzarskie

Amfilada (od francuskiego enfilade) to szereg pomieszczeń (np. pokoi) połączonych ze sobą umieszczonymi w jednej lini drzwiami. Kiedy mówimy, że nasza sypialnia znajduje się w amfiladzie, oznacza to, że wchodzimy do niej przez salon, a nie bezpośrednio z korytarza. Efektowne, tworzącą wspaniałą perspektywę widokową, amfilady były typowe dla architektury płacowej oraz dworskiej w renesansie, baroku i klasycyzmie. Na przełomie XIX i XX wieku rozwiązanie to wprowadzono także w większości miejskich kamienic. 

Berżera (od francuskiego bergère, dosłownie – pasterka) to głęboki fotel w estetyce rokoko, charakterystyczny dla stylu Ludwika XV i XVI. Berżerę wyróżniają: pełne, zaokrąglone i nieco cofnięte oparcie; niskie, szerokie, głębokie i miękkie siedzisko; oraz delikatnie rozchylone ramiona podłokietników. Berżery pojawiły się we Francji około roku 1735, a poźniej zyskały popularność w całej Europie. 

Clerestorium (dosłownie: czysta kondygnacja) to ściana z wysokimi, umiejscowionymi powyżej linii wzroku oknami. Clerestorium to rozwiązanie typowe dla romańskiego i gotyckiego budownictwa sakralnego. Ale z terminem tym spotkamy się także obecnie, również w odniesieniu do budownictwa mieszkalnego – gdy trzeba doświetlić kondygnację, która przez konstrukcję dachu nie może mieć okien na standardowej wysokości. 

Escutcheon to tyle co nasz „czopek”, a więc rodzaj ozdobnej tabliczki służącej do ukrywania zamka w drzwiach lub innych nieestetycznych elementów mechanicznych, elektrycznych albo hydraulicznych. Termin. pochodzi od łacińskiego słowa scutum, oznaczającego tarczę. 

Etażerka (od francuskiego étagère, od étage – piętro) to lekki, otwarty mebel stojący na podłodze i składający się z kilku umieszczonych jedna nad drugą półek. Etażerkę od regału odróżnia to, że do przechowywanych na niej przedmiotów mamy dostęp ze wszystkich stron, a nie tylko od frontu. Etażerki pojawiły się we Francji pod koniec XVIII wieku, wraz z rozwojem czytelnictwa i mody na kolekcjonowanie różnych drobiazgów. 

Faldistorium to krzesło lub stołek z charakterystycznie skrzyżowanymi, na podobieństwo rozwartych nożyc, nogami. Faldistoria pojawiły się w wcześnym średniowieczu w kościołach i na dworach. 

Gerydon (od francuskiego guéridon) to wysoka, ozdobna i reprezentacyjna podstawa pod wazę, świecznik, tacę lub inne niewielkie przedmioty. Nazwa pochodzi od imienia Guéridon – afrykańskiego służącego trzymającego świecznik, typowej postaci XVII-wiecznych fars. Od końca XVIII wieku, a więc nastania stylu empire, gerydonem nazywano mały, podręczny stołki gabinetowy. Gdy stolik był trójnożny – ze względu na podobieństwo do greckich antycznych trójnogów – mówiono na niego atenka. 

Hoker to wysoki stołek barowy. Hokery pojawiły się w USA w połowie XX wieku – początkowo wykorzystywano je tylko w barach, ale później z powodzeniem zadomowiły się także w zwykłych kuchniach i jadalniach. Typowy hoker ma od 74 do 81 centymetrów wysokości, ale spotkamy także warianty znacznie wyższe, nawet 91-centymetrowe. 

Kabinet (od francuskiego cabinet) to bogato zdobiony, reprezentacyjny mebel przypominający skrzynię, z wieloma skrytkami i szufladkami, w których trzymano kosztowności, pieniądze, dokumenty i inne cenne przedmioty. Mebel zamykano parą drzwiczek lub płytą, która po rozchyleniu służyła do pisania. Kabinety umieszczano na podstawkach lub komodach – później terminem tym określano już cały dwuczęściowy zestaw. Kabinety pojawiły się w XVI- wiecznych Włoszech, ale szybko dotarły także do Francji, Anglii, Niderlandów, Niemiec oraz Polski (kabinecik). 

Konsola (od francuskiego console) to niewielki przyścienny stolik, zazwyczaj ustawiany pod lustrem i między oknami. Konsole pojawiły się we Francji w XVIII wieku za panowania Ludwika XV, a w XIX stuleciu rozpowszechniły się w całej Europie. Na konsolach zazwyczaj ustawiano zegary, wazony z kwiatami, świeczniki, rzeźby lub porcelanowe figurki. 

Plafon to tradycyjnie cześć sufitu ozdobiona sztukaterią, płaskorzeźbą lub freskiem. Obecnie jednak tym terminem najczęściej określa się płaską lampę sufitową (przeciwieństwo lampy wiszącej). 

Rajzbret (także blatka, pulman lub kulman) to deska kreślarska, rysownica. Rajzbrety zaczęły zastępować tradycyjne pulpity w czasie rewolucji przemysłowej na przełomie XVIII i XIX wieku. Współcześnie rajzbrety często mają już postać cyfrowego tabletu. 

Rekamiera to szezlong (patrz niżej), ale z dwoma oparciami wzdłuż obu krótszych boków siedziska. Nazwę zawdzięczamy Julie Récamier i jej słynnemu portretowi autorstwa Jacquesa-Louisa Davida.

Sekretera (od francuskiego secrétaire) to dwuczęściowy, duży i wielofunkcyjny mebel skrzyniowy. Dolna cześć sekretery zawiera płytę, która po otwarciu służy jako blat do pisania. A nadstawa, pełna schowków, przegródek i małych szuflad, pełni funkcję biblioteczki. Sekretera to „bliska kuzynka” kabinetu. 

Szezlong (od francuskiego chaise longue) to kanapa w formie wydłużonego fotela, z wezgłowiem umożliwiającym wygodny odpoczynek. Pierwsze szezlongi powstawały już w XVII wieku, ale prawdzie boom na te meble to epoko rokoko, a więc połowa XVIII stulecia. 

Szczeblina (także szpros, od niemieckiego Sprosse) to listwa dzieląca skrzydło drzwiowe lub okienne na mniejsze pola, tzw. kwatery. Dawniej wykorzystywano szczebliny głównie ze względu na utrudniony dostęp do dużych tafli szkła, obecnie już tylko ze względów estetycznych. 

Szyfoniera (od francuskiego chiffonier, dosłownie – gałganiarz, szmaciarz) to wysoka komoda do przechowywania bielizny, biżuterii, chusteczek, wstążek i innych kobiecych drobiazgów. Szyfoniery pojawiły się we Francji w połowie XVIII wieku. Mebel najczęściej posiada 5 lub 6 szuflad. Wersję z 7 szufladami – po jednej na każdy dzień tygodnia – nazwa się we Francji semanier.