Sztukateria w mieszkaniu w bloku. HIT czy KIT?

Czy sztukateria w mieszkaniu w bloku to dobry pomysł? Większość pism i portali wnętrzarskich długo przekonywało nas, że sztukateria i małe wnętrze to połączenie, które nie może się udać. Słyszeliśmy, że pomieszczenie staje się przez to mniejsze i niższe, a całość tworzy przytłaczające wrażenie. Obecnie patrzy się na to zagadnienie już trochę inaczej. Dzięki lekkim materiałom, nowoczesnemu wzornictwu, dobrze dobranym rozmiarom i kolorom sztukateria w małym mieszkaniu może nie tylko dobrze wyglądać, ale także optycznie powiększać przestrzeń!

Sztukateria ścienna. Sztukateria sufitowa. Rodzaje

Sztukaterie, czyli elementy dekoracyjne ścian i sufitów, stosuje się w architekturze wnętrz już od starożytności. Początkowo najpiękniejsze dekoracje powstawały ze stiuku – szlachetnej wyprawy tynkarskiej, na bazie długo dołowanego wapna, drobnoziarnistego piasku i pyłu marmurowego. Sztukaterie wewnętrzne zyskały szczególną popularność w okresie renesansu i baroku. W naturalny sposób ten rodzaj dekorowania pomieszczeń przeniesiono także do XIX-wiecznych neorenesansowych i neobarokowych kamienic. I to właśnie chyba za sprawą urzekających wnętrz miejskich kamienic czujemy w Polsce szczególny rodzaj sympatii i sentymentu do sztukaterii na sianach i sufitach. 

Sztukaterię ścienną i sztukaterię sufitową możemy podzielić na: 

• Listwy dekoracyjne – ścienne, przypodłogowe, przysufitowe i sufitowe. Listwy mogą być samodzielną dekoracją lub bazą dla bardziej złożonych kompozycji, np. prostokątnych lub kwadratowych ram. Spotkamy listwy proste oraz ozdobne, np. z motywem roślinnym czy wzorami geometrycznymi. 
• Fasety – inaczej: faza, ukos lub ucios, to ozdobne zaokrąglone narożniki miedzy sufitem a ścianą lub między ścianami. Fasety równie mogą być zarówno bardzo proste, jak i ogromnie wyszukane. Szczególnym rodzajem są fasety oświetleniowe, wyposażone w świetlówki LED. 
• Portale – ozdoba obramienia drzwi, okiem lub kominka. 
• Cokoły – ozdoba naziemnej części obramienia kolumny czy przejścia. 
• Panele ścienne. Systemy ścienne –  większe, gotowe zestawy ozdobne. 
• Ekrany, narożniki, łuki dekoracyjne. 
• Rozety – od fr. rosette – różyczka. Ornament w kształcie rozwiniętej róży, stosowany najczęściej jako ozdoba lampy sufitowej. Ale rozety można wykorzystywać również w mniej konwencjonalny sposób, np. jako dekoracje ścian. 
• Kopuły i plafony. 
• Nisze – zdobnicze wgłębienie w ścianie. 
• Konsole – ozdobna imitacja wspornika, często w formie esownicy lub woluty. 
• Dekory – pojedyncze elementy ozdobne w najróżniejszych formach.
• Pilastry – płaski filar, ozdoba elementu konstrukcyjnego lub jego imitacja, ciekawie rozczłonkowująca ścianę. 
• Kasetony sufitowe. 

Z czego powstaje nowoczesna sztukateria na ścianę i sztukateria na sufit? 

Sztukateria gipsowa

Gips jako tworzywo, z którego robi się sztukaterię, pojawił się już bardzo dawno temu, w dość oczywisty sposób zastępując znacznie droższy stiuk. Sztukaterię gipsową wytwarza się do dziś, czasami wzmacniając elementy włóknem szklanym. Sztukaterię gipsową najczęściej przygotowuje się na indywidualne zamówienie: Wykwalifikowany sztukator wpierw przygotowuje model, z którego powstaje forma do wielokrotnego użycie, a następnie odlewy, które są negatywem pierwotnej pracy. Sztukateria gipsowa zapewnia najlepszy efekt wizualny i jakościowy, ale jest też najdroższa, delikatna i wymaga największych umiejętności podczas montażu – ze względu na ciężar potrzebne są specjalne kleje lub zaprawa.  Sztukateria gipsowa w małym mieszkani w bloku byłaby dość ryzykowna, i estetycznie, i praktycznie. Lepiej „zostawić ją” dla historycznych wnętrz w kamienicach. 

Sztukateria styropianowa

Sztukateria styropianowa, czyli z polistyrenu ekspandowanego, to najbardziej dostępne cenowo tworzywo dla nowoczesnej sztukaterii. Sztukateria styropianowa jest tania, lekka (fizycznie i wizualnie) i można ją malować na dowolny kolor farbą emulsyjną. Do mankamentów trzeba zaliczyć to, że z polistyrenu ekspandowanego nie uzyskamy tak ostrych i równych krawędzi, jak w przypadku gipsu. Sztukateria styropianowa świetnie sprawdza się jako dekoracja sufitów. 

Sztukateria XPS 

Sztukateria z XPS, czyli z polistyrenu ekstrudowanego, jest trwalsza niż sztukateria styropianowa i pozwala uzyskać motywy o ostrzejszych, bardziej wyraźnych krawędziach. 

Sztukateria poliuretanowa

Sztukateria z pianki poliuretanowej jest trwała, lekka, pozwala uzyskać elementy o giętkim kształcie i dobrze odtworzonych detalach. Do przygotowania sztukaterii z poliuretanu wykorzystuje się pianki o różnej gęstości – najczęściej 200 kg/m3, optymalnie 350 kg/m3. Dużą zaletą sztukaterii poliuretanowej jest jej odporność na wilgoć, promienie UV i uszkodzenia mechaniczne. Dlatego może być stosowana nie tylko w salonie, ale też w kuchni, a nawet w łazience. 

Sztukateria drewniana 

Drewniane ornamenty są piękne, ale raczej nie dla mieszkania w bloku. 

Sztukateria i małe wnętrze. Najważniejsze zasady 

Wiemy już co i z czego, pozostaje więc pytanie: JAK? Sztukateria nie jest zarezerwowana tylko dla wnętrz starych kamienic i przestronnych domów. Można w ten sposób dekorować także mieszania w blokach. Wnętrze, które wzbogacimy sztukaterią, nie musi być też utrzymane w stylu klasycznym. Lekkie, wdzięczne formy doskonale nadają się także do wnętrz nowoczesnych, eklektycznych, minimalistycznych. Takiego zdania jest też znana blogerka wnętrzarska, prywatnie wielka miłośniczka sztukaterii, Ula Michalak: 

Wychowałam się w kamienicy w centum Łodzi i sztukateria zawsze była dla mnie czymś naturalnym. Żaden Wersal czy utopia, ale coś osiągalnego. Bo sztukateria nie jest też synonim przepychu w pałacowym stylu. Mamy teraz tak nowoczesne listwy dekoracyjne, że można z powodzeniem stosować je także w apartamentach, zwykłych domach czy mieszkaniach w bloku. Od tematu sztukaterii właściwie zaczęłam współpracę z projektantką mojego domu.  

Ula Michalak

Żeby efekt nie był ani groteskowy, ani ciężki i pomniejszający salon, należy tylko pamiętać o kilku podstawowych regułach: 

Właściwy rozmiar i proporcje 

Zgodnie z obowiązującymi przepisami minimalna (i jednocześnie powszechna) wysokość mieszkań w Polsce wynosi 2,5 metra. Czy przy tak nisko zawieszonym suficie dekoracyjne listwy przysufitowe musimy sobie całkowicie odpuścić? Niekoniecznie. Listwy powinny jednak być niewielkie – w przedziale od 6 do maksymalnie 12 centymetrów szerokości. 

Gra kolorów a niski sufit

Zwykle sugeruje się malowanie sztukaterii ściennej na ten sam kolor, co ściany. W niskim, małym pomieszczeniu możemy jednak w ten sposób uzyskać niekorzystny efekt:  Sztukateria „zleje się” się ze ścianą, a niskozwieszony sufi będzie bardziej przyciągał wzrok. Spróbujmy więc stworzyć pewną iluzję optyczną. Mamy naturalną tendencję, by postrzegać ciemniejsze elementy jako bardziej oddalone. Można to wykorzystać i pomalować sztukaterię w salonie na kolor delikatnie jaśniejszy niż ściany. W ten sposób malutka odległość między jaśniejszą listwą a ciemniejszą ścianą optycznie będzie sprawiała wrażenie większej i tym samym poczujemy, jakby ściany były dalej niż są w rzeczywistości, a pokój bardziej przestronny. 

Inną sztuczką, którą możemy zastosować, jest pomalowanie sztukaterii na ten sam kolor, co sufit (pod warunkiem, że jest on biały lub jasny). W ten sposób możemy uzyskać optyczny efekt tzw. sufitu kaskadowego i odnieść wrażenie, jakby stopniowo wznosił się on coraz wyżej. 

Największym błędem kolorystycznym, jaki możemy popełnić, kładąc sztukaterię w małym wnętrzu, jest zbyt duży kontrast. To prosta droga do tego, by pomieszczenie zrobiło się ciasne i a sztukateria sprawiała wrażenie, jakby zaraz miała spaść nam na głowę. 

Sztukateria a światło pośrednie

Oderwanie ozdobnych gzymsów od ściany i podświetlenie ich stworzy wyrażenie „dryfującego w powietrzu” sufitu i optycznie powiększy salon.

Harmonia z wystrojem wnętrza i charakterem mieszkania

Sztukateria, tak jak każda technika dekoracyjna, wymaga wyczucia i umiaru. Głęboko kanelurowane pilastry w stylu korynckim w mieszkaniu w bloku nie obronią się nigdy. Subtelne listwy i bezpretensjonalny dekor sprawią zaś, że nawet w „wielkie płycie” wnętrze będzie jednocześnie eleganckie i przytulne. 

Postawmy na wiedzę i umiejętności zawodowców 

Dobranie oraz montaż sztukaterii do salonu i innych pomieszczeń warto powierzyć osobom, które zajmują się tym na co dzień.

Na koniec ciekawostka: Wiecie, że domy i mieszkania ozdobione sztukaterią średnio osiągają na rynku wtórnym ceny o 10-20% wyższe od innych.