Antresola. 5 rzeczy, które warto wiedzieć przed budową półpiętra

Artykuł Antresola – w jakich wnętrzach można ją montować i ile to kosztuje? cieszy się Waszym niesłabnącym zainteresowaniem. Dlatego po kilku latach postanowiliśmy powrócić do tego tematu. Tym razem wyszczególniliśmy pięć zagadnień, które pomogą Wam zaprojektować i zaaranżować antresolę marzeń. 

1. Antresola a prawo budowlane. Co to jest antresola i czym różni się od kondygnacji?

Określenie antresola dosłownie oznacza półpiętro. Słowo pochodzi z języka francuskiego, od entresol, gdzie przedrostek entre oznacza pomiędzy, a sol – ziemię/grunt. 

Ciekawostka: antresola (półpiętro) w języku angielskim to mezzanine, od włoskiego mezzano, a jeszcze dalej od łacińskiego medianus, czyli między. Włoski lub francuski źródłosłów są zupełnie naturalne, bowiem antresole pierwotnie były elementem typowej dla tych regionów architektury teatralnej i pałacowej. 

Potocznie antresolą nazywa się w Polsce także pawlacz, czyli montowaną pod sufitem szafkę. 

Antresola – jako pomieszczenie – została ujęta na gruncie polskiego prawa budowlanego. Stosowną definicję znajdziemy w § 3 punkt 19 rozporządzenia ministra infrastruktury w sprawie warunków technicznych z dnia 12 kwietnia 2002 (Dz. U. Nr 75, poz. 690, z późn. zm.): 

Antresola to górna część kondygnacji lub pomieszczenia znajdująca się nad przedzielającym je stropem pośrednim o powierzchni mniejszej od powierzchni tej kondygnacji lub pomieszczenia, niezamknięta przegrodami budowlanymi od strony wnętrza, z którego jest wydzielona. 

Z powyższego opisu wynika, że abyśmy mogli mówić o antresoli, muszą być jednocześnie spełnione 4 warunki:

1. Antresola musi znajdować się bezpośrednio nad kondygnacją lub pomieszczeniem, z którego została wydzielona. 
2. Powierzchnia antresoli musi być mniejsza niż powierzchnia kondygnacji lub pomieszczenia, z którego została wydzielona. 
3. Antresola nie może być zamknięta przegrodami – czyli ścianami – od strony wnętrza, z którego została wydzielona. 
4. Antresola musi być wydzielona z jednoprzestrzennej kondygnacji lub jednoprzestrzennego pomieszczenia. 

Sprawdźmy na kilku przykładach, co w praktyce oznaczają te założenia

1. Półpiętro, które – np. za sprawą balkonu – wychodzi poza obręb pomieszczenia, z którego zostało wydzielone, nie będzie antresolą, ale kondygnacją, ponieważ nie został spełniony warunek 1. Będzie tak nawet wówczas, gdy powierzchnia półpiętra z balkonem będzie mniejsza niż powierzchnia pomieszczenie poniżej. 
2. Półpiętro znajdujące się nad kilkoma pomieszczeniami – np. dwoma pokojami – nie będzie antresolą, ale kondygnacją, ponieważ nie został spełniony warunek 4. Ale w jednym budynku, w poszczególnych jednoprzestrzennych kondygnacjach lub pomieszczeniach, może być kilka antresol. 
3. Półpiętro, które nie jest zabezpieczone balustradą, ale pełną ścianą, nie będzie antresolą, ale kondygnacją, ponieważ nie został spełniony warunek 3. 

Kiedy wszystkie 4 warunki są spełnione, budowa antresoli nie wymaga pozwolenia. Pamiętajmy jednak, że wszystkie prace związane z przebudową ścian działowych wymagają zgłoszenia. 

2. Jak zaplanować antresolę?

Przyjmuje się, że wydzielenie w pełni funkcjonalnej antresoli – czyli takiej, która może później pełnić dowolną rolę – wymaga kondygnacji o wysokości miniumum 4,60 m. Wówczas zarówno przestrzeń na dole, jak i na górze będzie miała zapewniającą użytkownikom swobodę (bez konieczności pochylania sylwetki) wysokość około 2 metrów. Jeśli antresola ma być wyłącznie miejscem do spania i zdecydujemy się na materac bez ramy łóżka, to minimalną wysokość antresoli wynosi 1,5 m. W takim przypadku pomieszczeniu lub kondygnacji, z których wydzielmy antresolę, „wystarczy” około 3,70 m wysokości. W kondygnacjach lub pomieszczeniach, gdzie możliwości są niemalże nieograniczone, zaleca się, aby ze względu na komfort użytkowania „nie wędrować” z antresolą zbyt wysoko. Górna granica to 2,7 – 3 metry. 

Przyjmuje się, że idealne, „złote” proporcje powierzchni antresoli w stosunku do pomieszczenia poniżej to 1 do 3.

Tutaj przechodzimy jednak do prawdopodobnie najważniejszej związanej z planowaniem antresoli kwestii: 

Rozważając budowę antresoli, wpierw dokładnie ustalmy, jakie ma być jej przeznaczenie. Czy będzie to sypialnia, domowe biuro, kącik wypoczynkowy, biblioteczka, miejsce zabaw dla dzieci, schowek do przechowania… Stawianie antresoli „od tak”, bez kontentego celu, tylko po ty, by zyskać w domu trochę dodatkowego miejsca, które później jakoś się zagospodaruje, nie ma najmniejszego sensu.

Po pierwsze, może okazać się, że antresola jest zbyt duża lub zbyt mała w stosunku do naszych potrzeb. I tak albo niepotrzebnie zdominuje i przytłoczy kubaturę pomieszczenia, albo przemieni się w coś w rodzaju bezużytecznego balkonu.

Po drugie, antresola musi współgrać z pomieszczeniem, z którego została wydzielona – szczególnie z tą jego częścią, która znajduje się bezpośrednio pod. I mówimy tu o relacji zarówno estetycznej, jak i funkcjonalnej. Nierzadko zdarza się tak, że podekscytowani posiadaniem antresoli, nie mamy pomysłu na zagospodarowanie miejsca poniżej, a w całej aranżacji pojawia się element chaosu i przypadku. Gdy antresola jest miejscem do spania, poniżej nie powinien np. znajdować się kącik telewizyjny, bo korzystanie z obu przestrzeni w tym samym czasie przez różnych domowników będzie się wykluczać. Podobnie, gdy antresolę upodobają  sobie dzieci, a my w ostatniej chwili dojdziemy do wniosku, że biurko do pracy idealnie wpasuje się poniżej… Zawsze warto zwracać uwagę na to, że antresola jest częścią pomieszczenia, z którego została wydzielona. Powinna więc w jakiś sposób je uzupełniać, rozwijać, a nie stanowić jego funkcjonalne przeciwieństwo. 

3. Jak zbudowana jest antresola?

Konstrukcja antresoli 

Konstrukcja antresoli powinna być wykonana z trwałych i bardzo wytrzymałych materiałów. Antresola może być wsparta na stropie, zakotwiczona w ścianach nośnych lub powiązana z konstrukcją dachu (dość rzadka opcja). Przygotowanie projektu koniecznie powierzmy doświadczonemu architektowii, który prawidłowo wyliczy obciążenie maksymalne, uwzględni właściwą liczbę punktów podparcia itp.

Konstrukcja antresoli może być drewniana (z drewna rodzimego lub egzotycznego), stalowa (z profili stalowych), a także żelbetonowa (gdy antresola powstaje na etapie budowy domu). Najważniejsze jest bezpieczeństwo, ale dobry projektant zadba o prawidłowe wartości niezależnie od materiałów. Dlatego możemy tu kierować się także względami estetycznymi. Postawmy na rozwiązanie, które najlepiej wkomponuje się w styl naszego domu.

We wnętrzach industrialnych, nowoczesnych świetnie sprawdzi się konstrukcja metalowa ze szklanymi elementami. Możliwe jest nawet przygotowanie szklanej podłogi antresoli; wówczas jednak powierzchnia antresoli nie powinna być większa niż 1/8 powierzchni pomieszczenia, z którego została wydzielona. Do wnętrz klasycznych lub w stylu skandynawskim bardziej odpowiednia będzie antresola drewniana. Konstrukcja antresoli drewnianej najczęściej bazuje na zakotwiczonych w ścianach nośnych legarach i podtrzymujących je słupach, a całość zespalają metalowe łączniki. Podłogę antresoli często wykonujemy z odpowiednio zaizolowanej akustycznie i termicznie płyty OSB; a spód przysłania się płytami kartonowo-giboswymi. 

Schody na antresolę

Antresola musi być łatwo dostępna, abyśmy naprawdę i z przyjemnością z niej korzystali. Wybierając schody na antresolę, trzeba znaleźć najlepszy możliwy kompromis między takimi czynnikami jak:

• Wygoda wchodzenia i schodzenia – nie powinny być więc zbyt strome. 
• Lokalizacja schodów i przestrzeń, jaką dysponujemy – nie powinny zajmować zbyt dużo miejsca. 
• Wartość dekoracyjna. 

Dostępne opcje to m.in.:

• Schody kacze. Schody kacze dzięki specyficznej budowie (wyprofilowane, wycinane naprzemiennie stopnie) zapewniają dobry stosunek komfortu przemieszczania się do wielkości całej konstrukcji. Średnia szerokość stopni wynosi raptem od 55 do 80 cm, a wysokość od 18 do 24 cm.
• Schody spiralne. Pionowa, strzelista, wpisana w rzut kwadratu konstrukcja schodów spiralnych, jest jednocześnie piękna i nie zajmuje dużo miejsca. 
• Schody policzkowe. Schody o konstrukcji policzkowej uchodzą za najbezpieczniejsze spośród opisywanych tu modeli. Szczególnie efektownie w niewielkich wnętrzach prezentują się, gdy stopnie są ażurowe, czyli pozbawione podstopnic.
• Schody o konstrukcji centralnej. Schody takie wyróżniają się tym, że konstrukcję nośną stanowi tu tylko jedna umieszczona osiowo belka. 

Balustrada antresoli 

Balustrada antresoli nie tylko chroni przed nieszczęśliwym upadkiem, ale także podkreśla charakter półpiętra i całego pomieszczenia, z którego wydzieliliśmy antresolę. Wybór jest ogromny: od klasycznej balustrady z tralkami, przez metalowe kraty ażurowe, po hartowane tafle szklane. Aby balustrada antresoli spełniają są swoją funkcję zabezpieczającą, jej wysokość nie powinna być mniejsza niż 1,1 metra. 

3. Oświetlenie antresoli

4 kluczowe rzeczy, o których musimy pamiętać w kwestii oświetlenia antresoli, to:

• Odpowiednie usytuowanie okna połaciowego, gdy antresola przewidziana jest już na etapie budowy domu.
• Zamontowanie włączników światła zarówno u podnóża, jak i szczytu prowadzących na antresolę schodów. 
• Zamontowanie lamp wiszących w pomieszczeniu, z którego została wydzielona antresola, na odpowiedniej wysokości. Tak, aby nie oślepiały one osób przebywających na górze. 
• Odpowiednie doświetlenie strefy pod antresolą. 

5. Ogrzewanie i wentylacja w antresoli 

Gorące powietrze, jak wszyscy wiemy, unosi się ku górze. Dlatego zapewnienie optymalnego komfortu cieplnego w pomieszczeniu z antresolą nie jest najłatwiejszym zadaniem. Generalna zasada jest taka, aby ogrzewanie dopasować do potrzeb pomieszczenia na dole, tam bowiem przebywać będziemy więcej. Jednocześnie nie powinniśmy montować grzejnika bezpośrednio pod antresolą. Druga rzecz to kwestia wentylacji, bo na antresoli szybko może zrobić się zbyt duszno. Jeżeli antresola ma okno, wybierzmy model z nawiewnikiem. Gdy antresola okna nie ma, konieczne może się okazać zamontowanie wentylacji mechanicznej lub chociaż kratki wentylacyjnej.